16 Eylül 2012 Pazar

MLM ile Piramit Yapılar arasındaki farklar

PİRAMİT ŞEMA ORGANİZASYONLARININ YAPISI VE ÖZELLİKLERİ
Tarihteki en ünlü piramit şema, 1920 yılında A.B.D.’de Charles Ponzi tarafından oluşturulmuştur. (Clothier,1997:29) Bu nedenle piramit satış, literatürde “Ponzi şeması” olarak da adlandırılmaktadır. Ponzi, kendisi ile birlikte on arkadaşının 150 $ katılım ücreti yatırmasını sağlayarak işe başlamış ve arkadaşlarına yatırımlarının %50’sinin 90 gün içinde kendilerine geri döneceğini vaat etmiştir. Daha sonra aynı şekilde bir arkadaş grubuna daha aynı miktarda katılım ücreti yatırtmış ve sözde yatırımcılardan oluşan orijinal grubun da onlara yatırımlarını aynı süre zarfında döndüreceğini anlatarak zinciri başlatmıştır. (Shearer,1999 aktaran Koehn, 2001:154)

Piramidin başında yer alan öncü katılımcılar, vaat edilen geri dönüşün 90 günden çok daha kısa sürede gerçekleşmesinden hoşnut kalmış, diğer katılımcıları da bu coşkuyla piramit şemaya dahil edebilmişlerdir. Ponzi, 9 ayda 9 milyon dolardan fazla kazanmış olup, piramide sonradan katılanlara da bu rakamın yaklaşık on katı borçlanmış ve sahtekarlıktan tutuklanmıştır. (Clothier, 1997:29)
Çok katlı pazarlama, bir üreticinin, şirket dışından insanlara, ürün ve hizmetlerini doğrudan tüketiciye ulaştırması için para ödediği bir sistemdir. (Harris, 2004:2) Ponzi şeması ise, programa daha önce katılanlara ödeme yapmak için yeni katılanların parasını kullanan bir sistemdir. (Ziglar ve Hayes, 2001:27) Bir piramit, gerçek ticaretle çok az ilgisi bulunan bir para oyunu olup birçok organizasyonda, ortada ürünün olmadığı, sadece paranın el değiştirdiği görülmektedir. (Harris,2004:3)

Önceleri zincir mektuplarda olduğu gibi herhangi bir ürün ya da hizmet içermeyen piramit şemalar, günümüzde daha kompleks yapıda dizayn edilerek üyelere ve organizasyon dışındaki kişilere satmak üzere ürün ve hizmetler sunmaktadır. (Nat ve Keep, 2002:140) Piramit şemaya katılanlar, önce büyük miktarda para kazanmakta, fakat piramite sonradan katılanlar, ya daha küçük miktarlarda para kazanmakta ya da tüm paralarını kaybetmektedirler. (Koehn, 2001:156)

Sonuç olarak; er ya da geç insanlar, üye edinmeyi bıraktıklarından dolayı katılan insanların çoğu da paralarını kaybetmekte ve piramit çökmektedir. (Ziglar ve Hayes, 2001:27) Çoğunlukla pazar değeri olmayan ürün ve hizmetler sunan bu firmalarda çalışanlar da bir kez dahil olduktan sonra, ne satabilecekleri ne de geri verebilecekleri ürünlerle baş başa kalmaktadırlar. (Nat ve Keep, 2002:140) A.B.D.’de, bu tür özelliklere sahip piramit organizasyonları, çok katlı pazarlama şirketlerinden ayırt etmek amacıyla bazı vakıf ve bürolar (Direct Selling Education Foundation, Better Business Bureau, Federal Trade Commission) vatandaşlara yardımcı olmaktadır. (Nat ve Keep, 2002:140-141)
ÇOK KATLI PAZARLAMA VE PİRAMİT ŞEMA ORGANİZASYONLARI ARASINDAKİ YAPISAL FARKLILIKLAR


Çok katlı pazarlama sistemine getirilen en önemli eleştiri, sistemin yalnızca piramit yapıdaki gibi en üstte olanlara para kazandıracağı yönündedir. (Ziglar ve Hayes, 2001:27) Tüm işletmelerde tepe yönetimdeki kişilerin, alt kademede çalışanlardan daha fazla kazandıkları bilinen bir gerçektir. (Nichols, 1995:X, Ziglar ve Hayes, 2001:27) Ancak, piramitte yapısal olarak, sadece organizasyona ilk katılanlar, tepeye çıkabilmekle birlikte sonradan katılanların bunu gerçekleştirmesi mümkün değildir. Çünkü, yeni katılımcıların sayısı sınırlı olup, başarı olasılığı her bir yeni kayıtla birlikte düşmektedir. (Failla,1995:13, Nat ve Keep, 2002:140)

Öte yandan, çok katlı pazarlamada, eğitimi, cinsiyeti ya da kalifikasyonu ne olursa olsun, doğrudan satışçı; organizasyona katılan herkes gibi en alt kademeden başlayarak sistem içindeki tüm satışçılarla eşit koşullarda rekabet eder ve büyük bir satış ekibi kurarak kendisinden önce organizasyona katılanlardan daha çok kazanabilme fırsatına her zaman sahiptir. (Ziglar ve Hayes, 2001:27, Failla,1995:13)
Piramit satışta, yeni katılanların başarı olasılığı, bireyler tarafından ortaya konan çaba ve başarılardan etkilenmemekte ve piramidin büyümesiyle birlikte kazançlar düşmektedir. (Nat ve Keep, 2002:141) Piramit şema, sadece, yeni kayıt edilenlerden alınan fonları organizasyon içinde daha yüksek seviyede bulunanlara transfer etmek için pazarlamayı illegal bir biçimde kullanan ve uygulanabilir bir perakende sistemine sahip olmayan yapılardır. (Nat ve Keep, 2002:140)
Herhangi bir ürün ya da hizmet alışverişi olmaksızın, organizasyona üye kaydeden kişiye, kaydedilen üye için komisyon ödenmesi ile ilgili uygulamalar, illegal piramitlerin en tipik özelliklerinden biridir. (Robinson, 1997:166, Nat ve Keep, 2002:140) Oysa, çok katlı pazarlama; üye kaydetmenin otomatik olarak bir kazanç elde etmeye yetmediği, sadece ürün veya hizmetlerin satışından elde edilen gelir üzerinden ücret ödenmesinin söz konusu olduğu bir sistemdir. (Koehn, 2001:153, Kustin ve Jones, 1995:60)

Çok katlı pazarlamanın temel prensibi, kaydedilen üyeye hem ürün satışı hem de üye kaydetme konusundaki çabaların tekrarlatılmasıdır. (Kustin ve Jones, 1995:60) Doğrudan satışçının kayıt olurken katlanacağı tek maliyet, küçük bir katılım ücreti karşılığında alacağı başlangıç paketidir. (Clothier, 1997:18, Robinson, 1997:166) Öte yandan, piramit şema organizasyonları, organizasyona katılacaklardan yüksek meblağlı bir başlangıç bedeli talep etmektedir. (Nat ve Keep:2002:140)
1980’lerde piramit satış sistemini kullanan birtakım organizasyonların çökmeye başlamasıyla, medyada piramit şemaların bir doğrudan satış modeli ve örneği olarak tanıtılması nedeniyle ağızdan ağıza yayılan söylentilerle birlikte, bir çok doğrudan satış şirketi zor durumda kalmıştır. Her ne kadar 1979 yılında Federal Ticaret Komisyonu (FTC-Federal Trade Commission) tarafından illegal bir piramit organizasyon olmadığı, tamamen yasal bir iş olduğu ifade edildiyse de, (Robinson, 1997:165-166) 1989’da harekete geçen Amway, kurumsal reklam yaparak kendini tanıtmak ve anlatmak zorunda kalmış, “Bizim işimiz doğrudan satıştır. Kaliteli ürünleri distribütörlerimiz aracılığıyla insanlara doğrudan satmaktır.” gibi reklam metinleri yazılarak çok katlı pazarlama konseptinin ne demek olduğu kamuoyuna anlatılmaya çalışılmıştır.(Kerin, 2001:346-48)
Basında çok katlı pazarlama ile ilgili kötü haber ve yorumlar çıkmasının başlıca üç nedeni vardır. Öncelikle, çok katlı pazarlama şirketleri hakkındaki yasal düzenlemelerin yetersizliği nedeniyle kendi kendini düzeltecek bir sistemi bulunmamaktadır. İkincisi, basın, her zaman tek tek olaylardan yola çıkarak tüm sektörü karalama yoluna gitmektedir.

Son neden ise, çok katlı pazarlama işindeki bazı insanların, doğru bir biçimde işlerini yönetmeyi bilmemelerinden sektörün adının kötüye çıkmasına davetiye çıkarmalarıdır. (Yarnell ve McCommon, 1990:13-14) Basının çok katlı pazarlamayı piramit satış olarak lanse etmesinin en önemli nedenleri ise, geleneksel pazarlamadan son derece farklı araç ve yöntemlere sahip bu pazarlama konseptinin doğru dürüst anlaşılamamış olmasıdır. (Robinson, 1997:166-167)

Hiç yorum yok: